του Δημήτρη Παπαδημητρίου
“Η πόλη είναι η τελειότερη μορφή κοινωνίας”, έγραψε ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά του. Η έννοια “τέλεια” βέβαια για τον ίδιο αλλά και με το ευρύτερο σημασιολογικό της περιεχόμενο τη συγκεκριμένη περίοδο σήμαινε “αυτή που έχει φέρει εις πέρας τον σκοπόν για τον οποίο δημιουργήθηκε, τη λειτουργία για την οποία είναι φτιαγμένη”. Αυτή ήταν και η τελεολογική αντίληψη του Αριστοτέλη, συμπληρώνοντας στο τέλος ο ίδιος ότι “ο σκοπός για τον οποίο υπάρχει η πόλις είναι η ευδαιμονία”. Ο Δημόκριτος συμπληρωματικά παρατήρησε “«Ούτε σώμασιν ούτε χρήμασιν ευδαιμονούσιν άνθρωποι, αλλά ορθοσύνη και πολυφροσύνη», (ούτε με σωματική ευεξία ούτε με οικονομική ευμάρεια ευτυχούν οι άνθρωποι, αλλά με πολλή και σωστή σκέψη και κρίση). Μια απλή αναγωγή θα οδηγούσε στο συμπέρασμα ότι “σκοπός της πόλης είναι η ευδαιμονία και βασική προυπόθεση της ευδαιμονίας είναι η αυξημένη και σωστή κρίση και σκέψη, προιόντα ...παιδείας”.
Σαφώς και δεν θα πρεπε να συνιστούν ανάγκη κάθε φορά οι αναφορές σε αυθεντίες της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας αλλά ούτε και οι “πλειοδοσίες” και το ειλικρινές και ξαφνικό ενδιαφέρον κάποιων υποψηφιών λίγους μήνες πριν τις δημοτικές εκλογές, για να συνειδητοποιούμε ότι η σχέση Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Παιδείας δεν είναι σχέση ρουτίνας ούτε σχέση ευκαιριακή.
Ο ρόλος των Δήμων στα θέματα της Παιδείας αντίθετα είναι και οφείλει να είναι θεσμικά και λειτουργικά βασικός και ουσιαστικός, ιδιαίτερα μετά την ψήφιση του Καλλικράτη, που μεταβιβάζει εμφανώς αυξημένες ευθύνες και αρμοδιότητες στους Δήμους σχετικά με τα ζητήματα παιδείας. Ποιες είναι όμως οι θεσμικές υποχρεώσεις των Δήμων απέναντι στα ζητήματα της παιδείας;
Πρώτα απ΄ όλα η Δημοτική Επιτροπή Παιδείας (ΔΕΠ) (ν.1566/1985 και Υπ.Απ.ΦΕΚ 81/1987) είναι ένα βασικό θεσμικό όργανο, που προβλέπεται να λειτουργεί σε κάθε Δήμο της χώρας και επιβάλλεται να συγκροτηθεί με απόφαση του οικείου Δημάρχου ύστερα από πρόταση μίας ή περισσοτέρων από τις υπηρεσίες, οργανώσεις ή φορείς που εκπροσωπούνται σε αυτήν. Ο ρόλος της είναι πολυσήμαντος και ουσιαστικός, καθώς αφενός φέρνει σε επαφή και επικοινωνία πρόσωπα και φορείς που εμπλέκονται άμεσα και έμμεσα, πρωτευόντως ή δευτερευόντως στα εκπαιδευτικά δρώμενα του Δήμου (Διευθυντές σχολείων, εκπρόσωπο της Ένωσης Γονέων, μέλη των τοπικών συνδικαλιστικών σωματείων των εκπαιδευτικών, μέλος παραγωγικών τάξεων του Δήμου), αφετέρου γιατί έχει την αρμοδιότητα να εισηγείται στο δήμαρχο ή τον πρόεδρο της κοινότητας και στο δημοτικό ή κοινοτικό συμβούλιο θέματα σχετικά με την καλύτερη οργάνωση και λειτουργία των σχολείων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, την κατανομή των πιστώσεων για λειτουργικές ανάγκες των σχολείων, την ίδρυση, κατάργηση και συγχώνευση σχολείων αλλά και να παρακολουθεί τη διαδικασία ανέγερσης και επισκευής σχολικών κτιρίων και το έργο των σχολικών επιτροπών(http://edu.klimaka.gr/nomothesia/symvulia-epitropes/1116-dhmotikh-epitroph-paideias.html). Είναι κρίσιμο λοιπόν να αντιληφθούμε όλοι ότι για ζητήματα όπως η ανέγερση και η κατασκευή αιθουσών για ένα σχολείο, η κατασκευή και η διαμόρφωση αθλητικών χώρων στα σχολεία, η σωστή αξιοποίηση των (ούτως ή άλλως ελάχιστων πλέον) πιστώσεων προς τις σχολικές επιτροπές, έχει την αρμοδιότητα να εισηγείται και να προτείνει τρόπους και λύσεις η ΔΕΠ. Η σύσταση και η λειτουργία της ΔΕΠ σήμερα κρίνεται ακόμα περισσότερο απαραίτητη από τη στιγμή που μέσω του Καλλικράτη και πάλι η διαχείριση των σχολικών δαπανών γίνεται με ένα ακόμα πιο συγκεντρωτικό μοντέλο, καθώς οι σχολικές επιτροπές έχουν συμπτυχθεί πλέον σε δύο για κάθε δήμο (3852/2010). Πέραν αυτών αυτονόητο είναι ότι δεν είναι αρκετό απλά να υπάρχει η Δημοτική Επιτροπή Παιδείας σε κάθε δήμο ή κοινότητα αλλά και να συνεδριάζει τακτικά.
Επιπλέον σύμφωνα και πάλι με τον Καλλικράτη προβλέπεται σε κάθε δήμο ότι οι Οργανισμοί Εσωτερικής Υπηρεσίας θα πρεπει να περιλαμβάνουν υπηρεσιακές μονάδες, ανάμεσα στις οποίες είναι και η μονάδα Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού, Νέας Γενιάς. (Άρθρο 97 του Ν.3852/2010). Οι συγκεκριμένες μονάδες, σύμφωνα με τον Οδηγό Σύνταξης των Οργανισμών Εσωτερικής Υπηρεσίας (Ο.Ε.Υ) των Δημοτικών Ν.Π.Δ.Δ μπορούν να διαχωριστούν σε δύο ( μία μονάδα Παιδείας και μία Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νέας Γενιάς), οι οποίες μπορούν να ασκούν επιτελικό και σχεδιαστικό ρόλο αναφορικά με τα θέματα των αρμοδιοτήτων τους. Βέβαια ένα βασικό ζήτημα που τίθεται επιπλέον είναι το κατά πόσο κάθε όργανο, επιτροπή ή υπηρεσία που συστήνεται με αντικείμενο την καλύτερη αντιμετώπιση θεμάτων που αφορούν την παιδεία, αλλά και τα λοιπά δημόσια αγαθά (υγεία – περίθαλψη, ρεύμα, νερό) θα υπερασπίζεται και θα αναδεικνύει το δημόσιο χαρακτήρα που έχουν τα συγκεκριμένα αγαθά και υπηρεσίες και τη βασική και συνεχή υποχρεώση του κράτους να ανταποκρίνεται στις υποχρεώσεις του απέναντι σ' αυτά.
Η σύσταση, η λειτουργία και η δραστηριοποίηση των παραπάνω επιτροπών και υπηρεσιών αποτελεί ούτως ή άλλως θεσμική υποχρέωση κάθε Δήμου και θεωρείται αυτονοήτο ότι θα πρέπει να τις συγκροτήσει, αν δεν το έχει ήδη κάνει. Η σημασία της λειτουργίας τους όμως έγκειται και στο τρόπο σύστασής τους, ιδιαίτερα όσον αφορά τη μονάδα Παιδείας, τη στιγμή που δεν προβλέπεται βάσει του Καλλικράτη ο τρόπος με τον οποίο αυτό θα γίνει. Ως εκ τούτου θα πρέπει να προβλέψει η Δημοτική Αρχή σε κάθε περίπτωση οι υπηρεσίες αυτές να συγκροτηθούν και να συμπεριλάβουν πρόσωπα και πολίτες από όλους τους φορείς και τους οργανισμούς που εμπλέκονται στο χώρο της παιδείας άμεσα ή έμμεσα, όπως προβλέπεται σχετικά και με τη Δημοτική Επιτροπή Παιδείας. Μάλιστα θα μπορούσε να διευθυνθεί η συγκεκριμένη μονάδα (Παιδείας, πολιτισμού, αθλητισμού και νέας γενιάς) με τη συμμετοχή ακόμα και μαθητών από τα 15μελή συμβούλια των σχολείων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης του Δήμου.
Η ουσιαστική και τακτική λειτουργία των παραπάνω θεσμικών οργάνων αλλά και θεσμών όπως η σχολική επιτροπή και τα σχολικά συμβούλια, μπορούν να συμβάλλουν στη διαμόρφωση ενός σχολείου ανοιχτού στην κοινωνία, ενός σχολείου με πολιτιστικές και περιβαλλοντικές εκδηλώσεις και δραστηριότητες, που θα αποτελεί γέφυρα πολιτισμών, που θα προωθεί την κοινωνική αλληλεγγύη, την αγάπη και το σεβασμό για το περιβάλλον, την ισότητα, τη δημοκρατία, τις ανθρώπινες ελευθερίες και την αξία των δημόσιων αγαθών.
Η παιδεία άλλωστε είναι υπόθεση όλων...
Δημήτρης Παπαδημητρίου, φιλόλογος
