Τοπικοποίηση κι όχι παγκοσμιοποίηση

Ο κύριος Γεώργιος Κολέμπας είναι οικογεωργός, πρώην εκαπιδευτικός και συγγραφέας του πολύ ενδιαφέροντος βιβλίου, την "Τοπικοποίηση". Πριν λίγες εβδομάδες έκανα μία μικρή παρουσίαση της "Τοπικοποίησης" με κάποια αποσπάσματα από το ιστολόγιο του κ. Γεώργιου Κολέμπα. Σήμερα παρουσιάζω την συνέντευξη που είχε την ευγένεια να μου παραχωρήσει ο κ. Κολέμπας, αν και δεν με γνωρίζει προσωπικά.

Ο λόγος που θεωρώ ότι η Τοπικοποίηση είναι σημαντική και πρέπει ως πολιτικός κοινωνιολόγος να την μελετήσω, είναι διότι οι προτάσεις της αν υλοποιηθούν, μπορούν υπό ορισμένες προϋποθέσεις να ανοικοδομήσουν μία κοινωνία πολύ καλύτερη από αυτήν που έχουμε σήμερα.

Ακολουθεί η συνέντευξη του κ.Κολέμπα στο Mykonensis.blogspot.com.

Κύριε Κολέμπα εισαγάγατε έναν νέο κοινωνικοπολιτικό όρο, την τοπικοποίηση. Πώς και γιατί προέκυψε η "τοπικοποίηση" ως ιδέα και τι ακριβώς είναι?

Ο όρος είναι ένα παιγνίδι διαλεκτικής με τον όρο παγκοσμιοποίηση. Προέκυψε από την κριτική στο δυτικό καπιταλιστικό μοντέλο ανάπτυξης, που επιδιώκει να παγκοσμιοποιηθεί, οδηγώντας τον κόσμο προς την ισοπέδωση, την άλογη μονομερή ανάπτυξη και πιθανά στη καταστροφή, παραγκωνίζοντας ιδιαιτερότητες ιστορικές και πολιτισμικές, καθώς και άλλους τρόπους κοινωνικής και πολιτικής οργάνωσης και συμβίωσης.

Πριν 20 χρόνια, μια παρέα φίλων, απορρίπτοντας αυτό το μοντέλο και το συνεπαγόμενο τρόπο ζωής του, αποφασίσαμε να εγκαταλείψουμε την πόλη και να «αποκεντρωθούμε» στο Πήλιο, προσπαθώντας να αναπτύξουμε κάποια στοιχεία ενός άλλου τρόπου διαβίωσης, εργασίας, παραγωγής και κοινωνικοπολιτικής δράσης.

Το Βιβλίο, που ο αναλυτικός τίτλος του είναι Τοπικοποίηση, από το παγκόσμιο...στο τοπικό, ένας οικολογικός κόσμος είναι δυνατός, ιδίως το δεύτερο μέρος του, είναι μια σύνοψη των όσων δραστηριοτήτων, απόψεων και παρεμβάσεων κάναμε μαζί με άλλες συλλογικές ομάδες, κύρια στις τοπικές κοινωνίες, αλλά και γενικότερα. Είναι μια συλλογική ιδέα, ή μαλλον όχι ιδέα, αλλά μια στρατηγική με την οποία θα απαντήσουμε στην "υπαρκτή" παγκοσμιοποίηση και θα επιδιώξουμε τη στροφή σε μια αποκεντρωμένη, επανατοπικοποιημένη, αυτοδιαχειριζόμενη, οικολογική κοινωνία της ισοκατανομής, που θα έχει σαν κύτταρο την αυτοδύναμη κοινότητα και το δήμο και θα στηρίζεται στην ομοσπονδιοποίηση δήμων-περιφερειών-εθνών.

Είναι μια στρατηγική στα πλαίσια της γενικότερης πρότασης της «Από-ανάπτυξης» και το βιβλίο σκιαγραφεί μια δυνατότητα εξόδου και από τις οικονομικές κρίσεις, γιατί η θεσμοθέτηση των δομών της αποκεντρωμένης, οικολογικής κοινωνίας της ισοκατανομής και της εγγύτητας, θα οδηγήσει τους ανθρώπους και τις κοινοτικές τους συλλογικότητες  να επαναπροσδιορίσουν τις ανάγκες τους, να ελέγξουν τη ζωή, το χρόνο τους και την τοπική οικονομία. Να αναβαθμίσουν τη ποιότητας ζωής, πρόνοιας και περιβαλλοντικής προστασίας. Να αποκαταστήσουν το αίσθημα ασφαλείας για το μέλλον, στα πλαίσια ενός ισορροποιημένου οικοσυστήματος. Απορρίπτοντας τον ανταγωνισμό, σαν διαδικασία ανάπτυξης και δίνοντας έμφαση στη συνεργασία-αλληλεγγύη θα μπορέσουν να πετύχουν την ισοκατανομή εξουσίας σε όλα τα επίπεδα με απεξάρτηση από τις αγορές και το χρήμα. Θα εμπνευσθούν για να δημιουργήσουν ένα νέο πολιτισμικό ρεύμα και μια νέα αυτοκαθοριζόμενη κοινωνία, ξεκινώντας από την τοπική κοινωνία, σε σχέση απόρριψης, αναδιάρθρωσης και ρήξης με τα μεγασυστήματα της παγκοσμιοποίησης και του κεντρικού εθνικού κράτους.

Με αυτή την έννοια δεν έχει να κάνει και πολύ με τις απόψεις που αναφέρονται γενικά με τον όρο «τοπικισμός», γιατί ο στόχος δεν είναι να δημιουργηθούν τοπικές νησίδες, αλλά να δημιουργηθεί-αν ποτέ δημιουργηθεί, γιατί αυτό θα πρέπει να είναι επιλογή ικανών κοινωνικών πλειοψηφιών-η παγκόσμια κοινότητα των κοινοτήτων.

Τοπικοποίηση

"Τοπικοποίηση είναι η στρατηγική με την οποία θα απαντήσουμε στην "υπαρκτή" παγκοσμιοποίηση και θα επιδιώξουμε τη στροφή σε μια αποκεντρωμένη, επανατοπικοποιημένη, αυτοδιαχειριζόμενη, οικολογική κοινωνία της ισοκατανομής, που θα έχει σαν κύτταρο την αυτοδύναμη κοινότητα και το δήμο και θα στηρίζεται στην ομοσπονδιοποίηση δήμων-περιφερειών-εθνών."

Θέλετε να μας πείτε τα βήματα ή την στρατηγίκη αν θέλετε, που προτείνει η τοπικοποίηση για να οδηγηθούμε σε αυτοδύναμες κοινότητες, αυτόνομες και αυτάρκεις?

Στο βιβλίο προτείνεται μια σκιαγράφιση ενός « προγράμματος μετάβασης», που αφορά περισσότερο στην ελληνική κοινωνία, αν βρεθεί σε κατάσταση μετάβασης, πράγμα που νομίζω ότι θα βρεθεί σύντομα, αν θελήσει να απορρίψει το μέλλον που της ετοιμάζει το σημερινό εγχώριο και παγκόσμιο σύστημα εξουσίας(βλέπε δικομματικό σύστημα-τρόικα-μνημόνιο).

Προτείνεται περιληπτικά:

•         Να  αρνηθούμε τη θέση που έχει σήμερα η χώρα στα πλαίσια του παγκοσμιοποιημένου καπιταλιστικού μοντέλου ανάπτυξης.

•         Να μετατρέψουμε τη χώρα σε ζώνη οικο-βιο-γεωργίας και ζώνη ελεύθερη από μεταλλαγμένα με ποιοτικά προϊόντα που θα έχουν και συγκριτικό πλεονέκτημα(αυτάρκεια-ΠΟΠ κ.λ.π.). Να  αναβλαστήσουμε τα καμένα δάση, να αποκαταστήσουμε τις λίμνες ,τα ποτάμια, τους βιοτόπους(έλη), τις παραλίες.

•         Να συρρικνώσουμε το συγκεντρωτικό κράτος μεταφέροντας δικαιοδοσίες και πόρους προς μια όσο γίνεται πιο αποκεντρωμένη Τοπική Αυτοδιοίκηση και κοινωνία.

•         Να ξαναγίνουμε αγροτική κοινωνία των κάθε είδους μικροπαραγωγών, όχι των 10ετιών του 50-60, αλλά των πολυλειτουργικών  οικο-αγροτών , οικο-παραγωγών-χειροτεχνών

•         Να αποκαταστήσουμε στη διατροφή μας το μεσογειακό διατροφικό μοντέλο με μείωση της κατανάλωσης κρέατος

Πιο συγκεκριμένα να στραφούμε σε:

•         Ομάδες παραγωγών, συνεταιριστικές-συνεργατικές δομές παραγωγωαναλωτών για απευθείας διακίνηση χωρίς μεσάζοντες, συνεταιριστικά-συνεργατικά μικρά μαγαζιά, δίκτυα διανομής και ανταλλαγής προϊόντων-υπηρεσιών με τοπικά νομίσματα.

•         Οικοτουρισμό, ηλεκτροκίνηση, εξοικονόμιση ενέργειας, αποκεντρωμένες ΑΠΕ, ενεργειακή αυτονομία δήμων με δημοτικοποίηση μονάδων παραγωγής και δικτύου διανομής ενέργειας.

•         Τοπικά βιομηχανικά οικοσυστήματα(απόβλητα μονάδων, επεξεργάσιμη ύλη για άλλες).

•         Εσωτερική μετανάστευση με συλλογικές μετεγκαταστάσεις ανέργων νέων των πόλεων στην περιφέρεια, σε χώρους αυτοπαραγωγής και αυτοδιαχείρισης. Πιο εύκολο στον ελλαδικό χώρο: μικρές ομάδες –παρέες στην αρχή.

•         Οικοκοινότητες με τη μορφή διευρυμένων οικογενειών(όχι γενετικής συγγένειας, αλλά ιδεολογικής συγγένειας και με όλες τις ηλικείες- η τρίτη ηλικεία μπορεί να είναι πολύ χρήσιμη , η επιβίωσή της αδύνατη στο μέλλον από ένα καταρρέον συνταξιοδοτικό σύστημα), κύτταρα των μελλοντικών χωρικών κοινοτήτων-δήμων.

Ποιός είναι ο ρόλος της Αμεσης Δημοκρατιας για να λειτουργήσει η τοπικοποίηση?
Ο κοινοβουλευτισμός και το κομματικό σύστημα διαμεσολάβησης και διακυβέρνησης έχει αποτύχει. Η κοινοβουλευτική δημοκρατία που θέλουν να την επιβάλλουν παγκόσμια( θα προσπαθήσουν να διαδεχθεί τα αυταρχικά καθεστώτα και στον αραβικό κόσμο, για να αναφερθούμε και στην επικαιρότητα) έχει απομυθοποιηθεί στα μάτια των νέων γενιών του «αναπτυγμένου» κόσμου, ιδίως στους «αδύνατους κρίκους», όπως η Ελλάδα. Η αντιπροσώπευση μέσω των σύγχρονων επαγγελματιών πολιτικών και των κομμάτων εξουσίας στη χώρα, προάγοντας τα συμφέροντα των ολίγων ισχυρών, έχει απογοητεύσει σε μεγάλο βαθμό τους ανθρώπους.  Γι αυτό και υπάρχει «αποστράτευση» από την πολιτική- κομματική δράση, ακόμα και στους γόνους των «από κάτω» και έτσι υπάρχει και κρίση του κομματικού γενικότερα συστήματος και όχι μόνο των κομμάτων εξουσίας.. Γι αυτό οι πολίτες σε μια σειρά τελευταίων εκλογικών αναμετρήσεων ψήφισαν με τον τρόπο τους τον «κανένα».

Για να επιστρέψει, ιδίως ο νέος πολίτης, στα «κοινά», θα πρέπει να διαμορφωθεί ένα νέο είδος πολιτικής, που θα τον μετατρέψει από καταναλωτή των «κομματικών προγραμμάτων», σε συνδιαμορφωτή της. Που θα τον συγκινήσει και θα τον εμπνεύσει, που θα του επιτρέψει να βρει ένα σταθερό σημείο αναφοράς και να ονειρευτεί ξανά ένα καλύτερο κόσμο με ένα καινούργιο ελπιδοφόρο ξεκίνημα. Ένα ξεκίνημα με όσο το δυνατόν περισσότερους και ουσιαστικότερους θεσμούς άμεσης δημοκρατίας. Θεσμούς που δεν θα είναι μόνο μέσα, αλλά τρόπος ζωής και θα κινητοποιούν τους πολίτες για συμμετοχή. Που θα τους δίνουν τη δυνατότητα να αποφασίζουν για τις συνθήκες της ζωής τους, για την οικονομία τους, για το περιβάλλον και την υγεία τους, για τον πολιτισμό και την κοινωνία τους γενικότερα, χωρίς όλα αυτά να ελέγχονται από μια κεντρική εξουσία και ιεραρχία.

Ο ευνοϊκότερος χώρος για τη δημιουργία αυτής της νέας πολιτικής, είναι ο χώρος της τοπικής κοινωνίας(όπου ο καθένας ξέρει λίγο ως πολύ τον άλλο και μπορεί να του έχει εμπιστοσύνη ή όχι), του Δήμου και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Του Δήμου, που περιλαμβάνει την τοπική πόλη και τη γύρω από αυτήν ύπαιθρο. Εδώ είναι δυνατή η άρνηση του συγκεντρωτισμού και του γιγαντισμού που εκφράζει η σύγχρονη «πολιτεία» και το κεντρικό κράτος, καθώς και οι μηχανισμοί της Παγκοσμιοποίησης και των πολυεθνικών σήμερα.

Εδώ θα είναι πιο εύκολη η δημιουργία ενός συνειδητού μαζικού πολιτικού κινήματος με στόχους:

ü        τη στροφή προς την Τοπικοποίηση και τη σταδιακή υλοποίηση των θεσμών της, που θα δίνουν και λύσεις άμεσες στα θύματα της παγκοσμιοποίησης

ü        την εγκαθίδρυση, στο μεταβατικό στάδιο, συνελεύσεων κάθε είδους: γειτονειών-κοινοτικών-δημοτικών-θεματικών-στους τόπους εργασίας και εκπαίδευσης

ü        οικοκοινότητες και δίκτυα παραγωαναλωτών

ü        οικολογικά βιώσιμες δημοτικές μονάδες παραγωγής και διανομής(κύτταρα για δημοτικό τομέα οικονομίας)

ü        τοπικά συστήματα ανταλλαγών με εσωτερικό νόμισμα

ü      δράση άμεση και αγώνας στους υπάρχοντες τοπικούς κύρια πολιτικούς, συνδικαλιστικούς και κοινωνικούς θεσμούς για εφαρμογή της δημοκρατίας σε όλα τα επίπεδα

Μπορείτε να μας δώσετε ένα παράδειγμα του πώς θα λειτουργεί το σύστημα ομοσπονδιοποίησης του Ελληνικού κράτους, αν εφαρμοζόταν η τοπικοποίηση?

Οι Έλληνες ναυαγοί της ανάπτυξης, βιώνοντας με μεγαλύτερη ένταση αντιφάσεις που αφορούν όλες τις «αναπτυγμένες» κοινωνίες, θα μπορούσαν να επιλέξουν δρόμους για να αντιστρέψουν τα μειονεκτήματα που έχει η χώρα σαν «αδύνατος κρίκος», σε αντίστοιχα πλεονεκτήματα. Όλοι συμφωνούν ότι είμαστε ο αδύνατος κρίκος, επειδή έχει δημιουργηθεί-από το μέχρι τώρα σύστημα εξουσίας-ένα δυσκίνητο, συγκεντρωτικό και πελατειακό κράτος, στην υπηρεσία μιας ελίτ μόνο. Με τον «Καλλικράτη» γίνεται προσπάθεια να «αποκεντρωθεί» αυτό το είδος του κράτους(και όχι βέβαια να αναδειχθεί η Αυτοδιοίκηση, αφού δημιουργήθηκαν υπερδήμοι-κυβερνεία).

Το αναφερόμενο πιο πάνω κίνημα πολιτών θα πρέπει να αντιστρέψει την κατάσταση, δημιουργώντας Ριζοσπαστικές Κινήσεις Πολιτών. Με το χαρακτηριστικό της «δημοκρατίας εν δράσει» παρεμβαίνουν με αμεσοδημοκρατικό τρόπο σε τοπικό επίπεδο, με ένα πρόγραμμα τοπικής παρέμβασης στα καθημερινά κοινωνικά, οικονομικά, περιβαλλοντικά προβλήματα. Η παρέμβαση αυτή δεν θα χαρακτηρίζεται μόνο από την αντίσταση στις πρακτικές διακυβέρνησης του κεντρικού και περιφερειακού κράτους, αλλά και από εναλλακτικές προτάσεις. Από προτάσεις για άμεσα υλοποιήσιμες δομές, που θα δίνουν λύσεις «εδώ και τώρα» και που μπορούν να λειτουργούν σαν παράδειγμα για εκτεταμένους κοινωνικούς πειραματισμούς, στους οποίους μπορεί να εμπλέκεται όλη η κοινωνία, γιατί θα αφορούν στο παρόν της καθώς και στο μέλλον των επερχόμενων γενιών. Αυτοί οι εκτεταμένοι κοινωνικοί πειραματισμοί(όπως π.χ. ο συμμετοχικός προϋπολογισμός-προγραμματισμός) θα μπορέσουν να πάρουν την τελική τους μορφή, όταν μια τέτοια Κίνηση ψηφισθεί και αναλάβει τον δήμο ή την περιφέρεια.
Αν τώρα πολλές τέτοιες πολιτικές κινήσεις, που έχουν σαν βασικό γνώρισμα την άμεση δημοκρατία και λίγο ως πολύ το ίδιο πρόγραμμα παρέμβασης για την κοινωνία και το περιβάλλον, βρεθούν και συνδεθούν στη συνέχεια με ομοσπονδιακή μορφή(καλό θα είναι να πάρουν και κοινή ονομασία, για να δίνουν κοινό μήνυμα), μπορούν να δημιουργήσουν στην ουσία, σε περιφερειακό ή και εθνικό επίπεδο, μια καινούργια κοινωνική και πολιτική δομή. Ο στόχος μιας τέτοιας κοινωνικής και πολιτικής οργάνωσης θα είναι η συμμετοχή των πολιτών σε όλα τα επίπεδα της δημοτικής, περιφερειακής και εθνικής δημόσιας σφαίρας, εγκαθιστώντας σε όλους τους χώρους συνελεύσεις άμεσης δημοκρατίας. Μέσα από αυτή τη συμμετοχή θα είναι δυνατή η μετατροπή του πολίτη σε  διαμορφωτή οικονομικού, κοινωνικού, περιβαλλοντικού και πολιτικού προγράμματος ικανού να εξασφαλίσει πλειοψηφίες. Έτσι στην ουσία θα μπορέσει να επιτευχθεί και η ομοσπονδιοποίηση των δήμων σε περιφέρειες και στη συνέχεια η συνομοσπονδία των περιφερειών της ελληνικής επικράτειας.

Και μια παρατήρηση: Οι περιφέρειες μπορεί να μην είναι τελικά αυτές του Καλλικράτη. Θα πρέπει οι περιφέρειες να πάρουν τη μορφή της "Βιοπεριφέρειας". Δηλαδή μιας περιφέρειας που εξασφαλίζει την αρμονική ενότητα ενός τόπου (φυσικού οικοσυστήματος), της κοινότητας των ανθρώπων που τον κατοικούν και του συνόλου των παραγωγικών τους δραστηριοτήτων. Η εγγύτητα θα είναι καθοριστική στην διαχείρηση των εισροών και των εκροών των παραγωγικών μονάδων, των ανταλλαγών μεταξύ τους, όπως και με τους καταναλωτές. Όσον αφορά στην οικονομία της θα πρόκειται για μια οικονομία εγγύτητας.
Επίσης δεν αγνοούμε την αδυναμία να προβλέψουμε από πριν τις μορφές και τους θεσμούς τους οποίους μπορεί να γεννήσει η εκπληκτική θεσμίζουσα δραστηριότητα μιας κοινωνίας σε αναβρασμό και σε στάδιο μετάβασης.

Θα μπορούσε για παράδειγμα να δημιουργήσει τους παρακάτω θεσμούς:

1.Πολιτική άμεση δημοκρατια:

Ø       συνελεύσεις πολιτών σε επίπεδο τοπικό(κοινοτικές-δημοτικές)

Ø       συνελεύσεις εντολοδόχων(ανακλητών-εκ περιτροπής) σε περιφερειακό και οσπονδιακό επίπεδο

Ø       κοινότητες (γεωγραφικές ή γειτονιές πόλεων) π.χ. συνελεύσεις 250-1000 κατοίκων, δημος μέχρι 50.000 κατοίκων συνέλευση 200 εντολοδόχων(1 εντολοδόχος ανά 250 κατοίκους), περφέρεια μέχρι 1.000.000 με συνέλευση 200 εντολοδόχων(1/5000), ομοσπονδία μέχρι 10.000.000 με συνέλευση 200 εντολοδόχων(1/δήμο).

Ø       Αποφάσεις στη βάση δημοκρατικού ορθολογισμού(απαρτίες, ειδικές απαρτίες, πλειοψηφίες, ειδικές πλειοψηφίες κ.λ.π

2) Οικονομική δημοκρατία:

Ø       Κοινοκτημοσύνη-δημοτική ιδιοκτησία, συλλογικός έλεγχος

Ø        Αχρήματη ικανοποίηση βασικών-βιοτικών αναγκών(τροφή,στέγη,υγεία-περιβάλλον, εκπαίδευση) με ένα μίνιμουμ εργασίας, ελευθερία επιλογης για τις μη βασικές ανάγκες με επιπλέον εργασία και „τεχνητή“ αγορά μέσω „κουπονιών“.

Ø       Αυτοδυναμία του δήμου(όχι οπωσδήποτε αυτάρκεια αλλά στήριξη κύρια στους δημοτικούς πόρους-ανταλλαγή μεταξύ αυτοδύναμων δήμων- συνομοσπονδιακή κατανομή αγαθών-υπηρεσιών κ.λ.π)

Ø       Δημοκρατικός σχεδιασμός παραγωγής-κατανομής μέσω συνεχούς ανατροφοδότησης πληροφοριών μεταξύ δημοτικών συνελεύσεων-συνελεύσεων χώρων εργασίας.

Ø        Συνομοσπονδιακά πλάνα για τομέα βασικών-δημοτικά πλάνα για τομέα μη βασικών κ.λ.π

3) Κοινωνική δημοκρατία:

Ø        Αυτοδιεύθυνση στους χώρους εργασίας, νοικοκυριού, εκπαίδευσης, πολιτισμού.

Ø        Ισοκατανομή ελεύθερου χρόνου

Ø         Ενσωμάτωση του νοικοκυριού στις βασικές ανάγκες κ.λ.π.

Ø        Οικοκοινότητες με τη μορφή διευρυμένης οικογένειας

4) Οικολογική δημοκρατία:

θα εξαρτηθεί από την ατομική-συλλογική οικολογική συνείδηση των πολιτών.

Ø       Η μη κυριαρχία των αγορών, ο αντικαταναλωτισμός, η χειραφετιτική παιδεία, η αντιιεραρχία και ο τοπικιτιστικός χαρακτήρας πόρων-ανταλλαγών εχέγγυα για ισορροποιημένη ένταξη της κοινωνίας στη Βιόσφαιρα και το περιβάλλον.

Ø       Χρήση ανανεώσιμων πόρων ανάλογα με ρυθμούς ανανέωσής τους-μη ανανεώσιμων ανάλογα με ρυθμό υποκατάστασής τους από ανανεώσιμους-επανάκτηση-επαναχρησιμοποίηση.

 σεβασμός στη βιοποικιλότητα.